Όλες οι λέξεις στο ‘Ε’

Έβγα (το) (<εκβαίνω) = η έξοδος
(Στο έβγα του χωριού, δεξιά…)

Έγγομος (επίθ.) (εν+γέμω) = ο πολύ γεμάτος, ο παχύς
(Ο Παναής μου είναι  έγγομος πολύ και καψώνει)

Έγγονας (ο) και η εγγόνα = ο εγγονός και η εγγονή

Εγκρεμής (επίθ.) (ελλν. κοινή<εκκρεμάννυμι) = αυτός που δεν έχει λυθεί οριστικά, μη ολοκληρωμένος

Έδεκει (επίρ.) (<εδ(ώ)+εκεί) = εκεί ακριβώς

Έδεπα (επίρ.) (<εδ(ώ)+πά(νω) =εδώ ακριβώς

Εδιάκα (<αρχ. διήκω) = πήγα

Έδωπαχάμου (επίρ.) (εδώ+(πά)νω+χάμου) = εδώ, εδώ κάτω
(Έδωπα, νυφούλα μου, έδωπα πουλιά θα βγάλεις,
έδωπα, νυφούλα μου, έδωπα θα τα κλωσσίσεις, δημ. τρ. Α. Γ)

(Ε)δωχάμου (επίρ.) (εδώ + χάμου) = εδώ κάτω
(Εδωχάμου ήτανε…) 

Έϊδα (αόρ. του γλέπω) = είδα
(…Απόψε σ΄ εϊδα στ΄ όνειρό μου …, …Δε σ΄ έϊδαμε θλιμμένονε…, ποίημα, Π. Γλ.)

Έκαμα (αόρ. του κάνω) = τελείωσα
(Έκαμα το λάδι, έκαμα το οργωτό, έκαμα το γέννημα, έκαμα το χωράφι)

Έκειωσα (<αόρ. του ρ. κειώνω ή κιώνω<κιοτής) = τελείωσα

Εκοψε (<κόβω) = 1. χάλασε (το κρασί, η σούπα, το γιαούρτι…), 2. έφυγε (η γίδα), 3. μίκρυνε (δρόμο), 4. το ΄κοψε με τα πόδια = περπάτησε, 5. τον έκοψε πείνα = πείνασε πολύ, τον έκοψε κρύος ιδρώτας = φοβήθηκε πολύ και  ίδρωσε, 6. τον έκοψε ζουμί = έπαθε διάρροια

(Ε)λεύτερος (επίθ.) = ανύπαντρος

(Ε)λόγου σου = εσύ
(Ελόγου σου, ποιος είσαι;)

Έμπα (το) (<εμβαίνω) = η είσοδος
(Θα σε περιμένω στο έμπα του χωριού)

Έμπασμα (το) = το έμβασμα
(Σήμερα θα φέρει ο ταχυδρόμος το έμπασμα)

Εμπατή (η) (<εμβαίνω) = ο καταρράχτης, άνοιγμα στο πάτωμα του σπιτιού, που οδηγούσε με ξύλινη σκάλα στο κατώϊ

Ένα κι ένα (επίρ.) = γρήγορα, ταιριαστό
(Πες μου ένα κι ένα, είναι αυτό ένα κι ένα)

Ενί (το) = το υνί, σιδερένιο μυτερό εξάρτημα αλετριού (αρότρου), για να σκάβει τη γη

Εντονέ (αντων.) (ε+να+τον+ε) = νάτο

Έντος (αντων.) (να+τος) = νάτος

Εντωσα (<ντώνω) = χαλάρωσε το σώμα μου, ανακουφίστηκα οικονομικά, ξαλάφρωσα από την πολλή δουλειά

Εξεπιτούτου (επίρ.) (<εκ+επί+τούτου) = επίτηδες, επί σκοπού

Εξόνε (εκτός+αν) = εκτός αν
(Ταχιά θα ξαναπάμε, εξόνε και βρέχει)

(Ε)πρόγκηξα (<προγκάω) = έφυγα τρέχοντας από φόβο, εμπόδισα τα ζώα, τα έδιωξα για να μην κάνουν ζημιά.

Εργάτης ή αργάτης ή ηργάτης (ο) (<αρχ.ελλ. εργάζομαι) = ξύλινη κατασκευή στο λιτρουβιό, αποτελούμενη από ένα κάθετο δοκάρι, στου οποίου περίπου στα 3/4 του ύψους του μέσα από μια τρύπα περνούσε ένα οριζόντιο ξύλο, το οποίο το γύριζαν στην αρχή με τα χέρια και έπειτα με τους ώμους τους οι εργάτες για να στίψει καλά τις τσαντίλες και να βγει το λάδι
(…κι άλλοι να καργαρίζουνται στρέφοντας τον «αργάτη»,
να στίβουνται τα στάματα, να τρέχει το λαδάκι…, ποίημα, Π. Γλ.)

Εργατιά ή αργατιά ή ηργατιά (η) = το σύνολο των εργατών που δούλευαν σ΄ένα χωράφι
(…κι η αργατ(ε)ιά χωνότανε στις διάφορεςταβέρνες, Π. Γλ.,  Γεια σου περήφανη κι αθάνατη εργατιά, λαϊκό τραγ.)

Έργος (ο) (<αρχ.ελλ.έργον) = ένα τμήμα στο χωράφι, το οποίο το δούλευαν αράδα-αράδα (τα κλήματα ή τα λιόφτα). Έτσι επιμέριζαν την εργασία όλου του χωραφιού, υπολόγιζαν τις μέρες που θα απαιτούσε, αλλά μετρούσαν και την ικανότητα μαζί με τη σβελτάδα των εργατών

Ερέτρια (η) = ποικιλία σταριού

Έρεψε (<ρέβω) = αδυνάτησε πολύ, εξαντλήθηκε σωματικά

Έρμα και σκότεινα (έκφραση) = έρημα και σκοτεινά, δυστυχισμένα

Ερμούλης, -α = ο έρημος. Χρησιμοποιείται συχνά ως προσφώνηση
(Τήρα μπροστά σου, ερμούλα μου, θα σκοτωθείς!)

Έσκασε = βγήκε (Έσκασε ο ήλιος, έσκασε η πατάτα)

Έσοβα (η) = θεραπευτικό αντιοξειδωτικό βότανο, κατάλληλο για μολύνσεις με ευρεία χρήση, απαραίτητο σε κάθε σπίτι

(Σε) Έσωσα = έφτασα
(Σε έσωσα, Προχώρα, τράβα και θα σε σώσω, Σώσε μου το αγγειό από το ντουλάπι και νόμου το)

Ετότες (επίρ.) και ετότενες = τότε

Εύκαιρος (επίθ.) (<ευ+καιρός) = ο διαθέσιμος
(Το ΄χω εύκαιρο το αγγειό, πάρτο)

Ευτεία (επίρ.) (<ευθεία) = ίσια

Έχ(ε)ιτου (το) (<το έχειν) = η περιουσία

(Ε)φτούνος (αντων.) = αυτός

(Ε)φτού, εφτουχάμου (επίρ.) (εφτού+χάμου) = εκεί κάτω
(Εφτού που πας ψηλά στη φτέρη κι εμένανε κοντοκαρτέρει, δημ. τραγ.)

Εψές (επίρ.) (<μεσν. οψές<αρχ.ελλ. οψέ) = χθες
(Εψές προψές ανέβαινα σε μια καινούρια σκάλα
μου λιάνισε η μεσούλα μου κι έπεσε το σελάχι, δημ. τραγ.)

 

 

Αναζήτηση αλφαβητικά

Α Β Γ Δ Ε Ζ Η Θ Ι Κ Λ Μ

Ν Ξ Ο Π Ρ Σ Τ Υ Φ Χ Ψ Ω